دکتر کاظم زنده دل
دانشیار مرکز تحقیقات سرطان انستیتو کانسر ایران
تحریم‌های بین‌المللی شرایط دشواری را برای همه مردم به‌خصوص بیماران ایجاد کرده است. در کنار کشمکش‌های سیاسی و فشارهای اقتصادی، اوضاع خدمات تشخیصی و درمانی در بیمارستان‌های سرطان نگران‌کننده است.
ممکن است مردم بتوانند باصرفه جویی از بعضی هزینه‌های غیرضروری تحمل خود را افزایش بدهند. ولی وضعیت برای بیماران مبتلا به سرطان و خانواده‌ها متفاوت است چراکه برای درمان خود چاره‌ای جز دسترسی به امکانات تشخیصی، داروها و درمان‌های استاندارد ندارند. بعد از تحریم‌های یک‌سویه آمریکا به دلیل ممانعت از ورود تجهیزات، کیت‌های آزمایشگاهی و امکانات تشخیصی و درمانی و به‌خصوص داروهای جدید، ورود داروها و تجهیزات غیراستاندارد و تقلبی به کشور، گران‌تر شدن خدمات و هزینه‌های تشخیص و درمان، مهاجرت نخبگان و متخصصان به خارج از کشور منجر به کاهش کمیت و کیفیت خدمات تشخیصی و درمانی بیماران شده است. بنابراین اگرچه تحریم‌ها شرایط را برای تمام مردم سخت کرده است، برخلاف ادعاهای بین‌المللی در این میان بیماران بیشترین آسیب را دیده‌اند. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی مردم باعث می‌شود آن‌ها نتوانند هزینه‌های همین خدمات موجود را هم تحمل کنند و به‌صورت دومینویی شرایط را برای تشخیص و درمان بیماران سخت‌تر و پیچیده‌تر کند. با شرایط موجود به‌احتمال بسیار زیاد بیماران نتایج کمتری از درمان‌ها می‌گیرند و منابع بسیاری در این شرایط بدون دستیابی به نتیجه بالینی به هدر می‌رود.
قصد بازگو کردن مشکلات را ندارم. اخیر گزارش‌های محدودی در سطح ملی و بین‌المللی در خصوص مشکلات بیماران برای دسترسی به داروها و تجهیزات توسط خبرگزاری‌های داخلی و خارجی تهیه‌شده است. اگر جستجوی ساده‌ای در اینترنت انجام بدهید به‌سادگی می‌توانید به این گزارش‌ها دسترسی پیدا کنید. سخن درباره مدیریت دولت در این زمینه هم زیاد است. همان‌طور که پیش از این از سوی این قلم پیشنهاد شد، انتظار داریم وزارت بهداشت با مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد میز اقدام بر علیه تحریم‌ها را تشکیل بدهد و گزارش‌های مدون و منظمی از اقدامات صورت گرفته را به اطلاع عموم برساند. جا دارد اولویت‌ها را در سطح مردم و بیماران مرور کنیم.
در شرایط موجود مردم باید بیش از گذشته به پیشگیری از سرطان توجه کنند و با پرهیز از عوامل خطر سرطان (مثل سیگار، قلیان، الکل، غذای ناسالم و غیره) از ایجاد سرطان پیشگیری کنند. مردم باید با علامت‌ها و نشانه‌های سرطان‌ها آشنا باشند و با شروع علائم سرطان‌ها، به‌سرعت به پزشک مراجعه کنند. تأخیر در مراجعه می‌تواند شرایط بیماری را به‌شدت بحرانی کند. هم باید به فکر خودمان باشیم و هم به فکر دوستان و آشنایان. همچنین برای پیشگیری از سرطان در هر سطحی (شامل مدرسه، محل کار، روستا، شهر، منطقه جغرافیایی و کل کشور) تلاش کنیم. پیشگیری بسیار مؤثرتر و ارزان‌تر از درمان است.
حمایت سازمان‌های خیریه و مردم‌نهاد از بیماران باید افزایش پیدا کند. در این برهه که امتحانی برای همه ماست، باید ازخودگذشتگی را معنی کنیم و با همه امکانات به کمک بیماران برویم. از طرفی با هماهنگی متخصصان و مراکز علمی، منابع به سمت اولویت‌ها هدایت شود، به‌صورتی که سهم بیشتری از بیماران از این کمک‌ها بهره‌مند شوند. فراموش نکنیم که حمایت از بیماران فقط تأمین هزینه‌های داروها و درمان نیست. بیماران در جنبه‌های مختلف نیاز به حمایت دارند که شامل حمایت‌های اجتماعی، معنوی، روانی، معیشتی می‌شود. لازم است ارزیابی، اولویت‌بندی و پاسخ به همه نیازها موردتوجه قرار گیرد.
محققان و مراکز تحقیقاتی کشور باید مشکلات موجود در زمان تحریم را مستند کنند و ارزیابی‌های لازم از منظر بیماران، متخصصان، مدیران و سیستم بهداشتی درمانی کشور و بخش‌های خصوصی را مستند کنند و در دسترس قرار بدهند. بدون تحقیقات مناسب هر اقدامی می‌تواند تأثیر معکوس یا متناقض با نیازها داشته باشد.
سخن آخر اینکه با تمام امکانات باید مشکلاتی را که برای سلامت مردم و بیماران پیش‌آمده است، به گوش جهان برسانیم. بیاید همه ما صدای بیماران بشویم و در کمپین پژواک ناله بیماران به دنیا به سهم خودمان و حتی بیش از سهم خودمان تلاش کنیم. نسل آینده از ما خواهند پرسید که چرا در برابر مشکلات بیماران سکوت کردیم.