دکتر کاظم زنده دل
دانشیار مرکز تحقیقات سرطان انستیتو کانسر، دانشگاه علوم پزشکی تهران
در هنگام بلایای طبیعی مثل زلزله و سیل و غیره، کمتر کسی در مراکز درمانی به شرایط خاص بیماران، بخصوص بیماران صعبالعلاج مثل سرطان میپردازد، درحالیکه این بیماران باید طبق برنامه زمانبندیشده به بیمارستان مراجعه و مراحل تشخیصی و درمانی خود را پیگیری کنند. شاید برای بیمارستانها و مراکز درمانی که خدمات خود را دلسوزانه و با جدیت بیشتر انجام میدهند، غیبت این بیماران محسوس نباشد. درواقع مشکل بیشتر سمت بیماران است که نمیتوانند طبق برنامه برای تکمیل آزمایشها و درمان خود به بیمارستان مراجعه کنند.
عملکرد خیریهها و سازمانهای مردمنهاد سرطان
با انتشار اخبار زلزله کرمانشاه، در مشورت با همکارانم در مؤسسه خیریۀ شمس به این نتیجه رسیدیم که هر نوع کمک انساندوستانهای که میتوانیم باید انجام بدهیم، اما فعالیت مؤسسه -حتی در این شرایط- بهتر است به مأموریت اصلی آن اختصاص داشته باشد. گزارشی از مؤسسه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان (محک) دیدم که نسبت به بچههای تحت پوشش خود در منطقه زلزلهزده ابراز نگرانی کرده بود و از مفقود شدن ۳-۲ کودک تحت پوشش خود خبر میداد. مؤسسۀ خیریۀ دهشپور هم با همکاری مؤسسات محلی در کرمانشاه و اعزام نمایندۀ ویژه، پیگیر مشکلات اولویتدار منطقه بود. گزارش این تلاشها میتواند برای آینده به کار آید.
گزارش پزشکان منطقه
به کمک همکار خوبمان خانم دکتر رؤیا صفری -از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه – شرایط بیماران مبتلا به سرطان در استان کرمانشاه را بررسی کردیم. در این مصاحبهها نکات قابل توجهی به دست آمد. دکتر گلپذیر جراح متخصص سرطان، نیز در گفتوگوی تلفنی گفت «ما همچون گذشته خدمات خود را ادامه دادهایم و مشکل قابل ذکری وجود ندارد.» دکتر مظاهر رمضانی، متخصص آزمایشگاه آسیبشناسی نیز اظهار کرد بحران زلزله در کار ما تأثیری نگذاشته است، بیمارستان از روز اول برقرار بود و کلیه پرسنل مانند گذشته مشغول انجام وظیفه بودند و اختلالی در این زمینه ایجاد نشده بود «در این میان دکتر مهرداد پاینده، متخصص انکولوژی (متخصص خون و سرطان بالغین) به نکته مهمی اشاره کرد: «از نظر درخواست خدمات از سوی مردم، باید بگویم در روزهای اول بعد از زلزله، بیماران ما خودشان مراجعه نمیکردند. به عبارت دیگر در مراجعه بهموقع بیماران اختلال پیش آمده بود، اما با گذشت زمان این مشکل حل شد.» «در روزهای ابتدایی بحران، عملکرد بیمارستانها در ارائه خدمات به این بیماران یک مقدار به دلیل حجم کار بیمارستانها تحت تأثیر قرار گرفته بود، اما در ادامه این اختلال رفع شد. سهم زیادی از این استمرار خدماترسانی، به لطف از خودگذشتگی و ایثار پرسنل و پزشکان مربوطه میسر شده است. کادر درمانی در این بحران سعی کردند که بسیاری از نواقص را خودشان با کار بیشتر جبران کنند که از خود گذشتگیشان درخور تقدیر است.» دکتر پاینده معتقد بود « باید تدابیری اندیشیده شود که ارائه خدمات به بیماران غیر از آسیبدیدگان زلزله، از جمله بیماران سرطانی، تحت تأثیر شرایط بحرانی قرار نگیرد. بنابراین لازم است زیرساختهای مقابله با زلزله بیش از پیش تقویت شوند.»
دستور کار خاص برای بیماران خاص
موضوعی که به نظر میرسد بیش از عوامل مذکور حائز اهمیت باشد، تأثیر زلزله بر ساختارهای زندگی بیماران مبتلا به سرطان و اولویت آنها در دریافت خدمات است. بر اساس نظرات دکتر پاینده، «با توجه به اینکه این بیماران از نظر سلامت جسمی شرایط خاصی دارند، زندگی در زیر چادر در این هوای سرد میتواند تأثیری نامطلوب بر سلامت آنها بگذارد. برهم کنش بیماری سرطان و آوارهگی ناشی از زلزله به مراتب تأثیر نامطلوبتری بر سلامت این بیماران خواهد گذاشت.»
خوشبختانه حمایت خانوادگی در زمینۀ مراقبت از بیماران مبتلا به سرطان همچنان نقشی مثبت در خدمترسانی به آنها دارد.
نتیجهگیری
این گزارش جنبهای از مراقبت بیماران مبتلا به سرطان را در شرایط بحران و بلایای طبیعی بازگو میکند که به تحقیقات بیشتر و بررسی دقیقتر و تبیین شرایط از منظر بیماران و پرسنل بیمارستانها نیاز دارد. مؤسسات خیریه مرتبط با سرطان میتوانند در این مواقع نقش هماهنگکننده و پشتیبان را برای بیماران، بیمارستانها، و پزشکان داشته باشند. مثلاً بلافاصله از بیمارستانها لیست بیمارانی را که در بیمارستانها تحت درمان بودهاند، تهیه کرده و تلاش کنند بیمارانی را که در مناطق بحران زندگی میکنند در اولویت خدمات عمومی قرار دهند. همچنین برای مراجعه به موقع آنها به بیمارستانها تلاش کنند تا مراحل درمان خود را براساس برنامهریزی بیمارستان دنبال کنند. بیماران دیگری هم هستند که چنین شرایطی دارند و این مشکل تنها خاص بیماران مبتلا به سرطان نیست. بهتر است با برنامهریزی جامعتر موضوع رسیدگی به بیماران خاص در شرایط زلزله و سایر بلایای طبیعی به صورت مؤثرتر ساماندهی شود.
