دکتر سپیده امیدواری
روانپزشک، دانشیار مرکز تحقیقات سرطان انستیتو کانسر ایران، دانشگاه علوم پزشکی تهران
مطالعات انجام‌شده در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که حدود پنجاه‌درصد از کسانی که به سرطان مبتلا می‌شوند، دچار “بیماری‌ها”ی روان‌پزشکی و اکثریت قابل‌توجهی از آنها نیز دچار “مشکلات” روان‌پزشکی می‌شوند اما متأسفانه بسیاری از این موارد، به دلایل مختلف شناسایی نمی‌شوند و درنتیجه درمان‌های لازم برای بیماران انجام نمی‌شود. به نظر می‌رسد این مشکل در کشورهای جهان سوم شدیدتر باشد. به‌عنوان‌مثال، در کشور ما در بسیاری از بخش‌های سرطان، اصولاً روان‌پزشکان و روانشناسان بالینی به‌عنوان اعضای تیم درمان حضور ندارند. همچنین، با توجه به نسبت تعداد بیماران به تعداد پزشکان و پرستاران، عملاً پزشکان و پرستاران، وقت کافی برای برقراری ارتباط با بیماران و آگاه شدن از وضعیت سلامت روان و سلامت معنوی آنان ندارند.
از طرف دیگر، میزان آگاهی بیماران و خانواده‌های آنان درباره مشکلات مربوط به سلامت روان و سلامت معنوی، مناسب به نظر نمی‌رسد؛ بنابراین ممکن است برخی بیماران و خانواده‌ها متوجه نشوند که مشکلاتی که برایشان پیش آمده، مربوط به سلامت روان آن‌هاست و روان‌پزشکان می‌توانند به آنها کمک کنند.
اهداف طرح
هدف این طرح آن است که به داوطلبان، آموزش‌های لازم درباره مسائلی “مشخص و محدود” داده شود تا “پس از” انجام هماهنگی‌های لازم با مسئولان انستیتو کانسر و پزشکان و پرستاران دلسوز بخش‌های سرطان، “صرفاً” در مورد همان مسائل و به شیوه‌ای “کاملاً تعریف‌شده” و “با اجازه پزشکان و پرستاران مسئول بیمار”، اطلاعات اولیه موردنیاز بیماران و خانواده‌های آنان به آنها ارائه شود. این اطلاعات، درعین‌حال به زبان ساده، به‌صورت جزوه‌های مختصر، “پس از طی شدن مراحل اداری مربوطه”، رسماً از طرف بیمارستان به چاپ خواهد رسید و در اختیار بیماران و خانواده‌های آنان قرار خواهد گرفت. با توجه به توضیحات فوق، اهداف مشروح تر طرح عبارتند از:
– آگاهی دادن به بیماران تا اگر دچار مشکلاتی در زمینه سلامت روان یا سلامت معنوی شدند، با پزشک معالجشان در میان بگذارند تا آنها مشاوره های لازم را درخواست کنند.
– آگاهی دادن به خانواده‌های بیماران تا اگر دچار علائمی مانند غمگینی، بی حوصلگی، اضطراب و … در حدی شدند که آنها را اذیت می کند یا باعث می شود که نتوانند مانند گذشته به کار و زندگی خود برسند، به روانپزشک مراجعه کنند تا روانپزشک پس از سوالهایی که از آنها می پرسد، کمکهای لازم را به آنها بکند.
مطابق تحقیقات، کسانی که مسئولیت مراقبت از بیماران را دارند، پس از مدتی، ممکن است به خاطر فشارهای روانی که به آنها وارد می‌شود، دچار مشکلاتی شوند و احتیاج به راهنمایی و کمک داشته باشند. با کمک به سلامت روان اعضاء خانواده بیماران، بطور غیرمستقیم و با بهتر شدن شرایط مراقبت از بیماران، در واقع به خود بیماران هم کمک می شود.
– کم کردن بعضی از مشکلات و موانع خدمت‌رسانی پزشکان و پرستاران با افزایش آگاهی‌های بیماران و خانواده‌های آنان و ایجاد فضای بهتر با موانع کمتر برای پیش بردن برنامه درمان.
اجرای طرح:
ابتدا به داوطلبان در مورد “مسائل مشخص” آموزش داده می‌شود و با مقررات بیمارستان نیز آشنا می‌شوند. سپس با کسب موافقت مسئولان مربوطه و پزشکان معالج، در “یکی” از بخش‌های انستیتو کانسر، برای بیماران بستری و همراهان آنها، کار شروع خواهد شد. در ادامه، با درس گرفتن از این مرحله و با توجه به تعداد داوطلبان، کار به‌تدریج گسترش خواهد یافت.
ویژگی های داوطلبان:
در این طرح به افراد آموزش پذیری که قوانین و مقررات را رعایت کنند، نیاز است. همچنین افرادی که علاوه بر این دو نکته، توان مواجه‌شدن با بیماران مبتلا به سرطان را داشته باشند و خودشان دچار مشکلاتی مانند تداعی تجربه‌های قبلی دوران بیماری خود یا بروز نگرانی‌های نامتناسب در مورد ابتلا یا عود سرطان نشوند و بتوانند آنچه را که در بخش سرطان می‌بینند و می‌شنوند، پس از خروج از بیمارستان، از ذهنشان بیرون کنند. شرط اخیر به‌این‌علت مطرح شده است که سلامت روان خود نیکوکاران هم مهم است و نباید آسیب ببیند. کارهای بر زمین مانده و خیر بسیار متنوع‌اند و هر کس با توجه به روحیه و توان خود، می‌تواند در هر یک از این کارهای خوب، مشارکت کند.
داوطلبان طرح، می‌توانند از هر دو گروه “کسانی که تجربه سرطان را داشته‌اند” و “افراد بدون سابقه ابتلا به سرطان” باشند.
خانم‌ها و آقایان داوطلب، می‌توانند با تماس با خیریه شمس و کسب اطلاعات لازم، در این طرح شرکت کنند.