دکتر سپیده امیدواری
روانپزشک، دانشیار پژوهش مرکز تحقیقات سرطان انستیتو کانسر دانشگاه علوم پزشکی تهران
برای هر یک از ما، این احتمال وجود دارد که روزی به یک بیماری جدی مبتلا شویم، بیماری‌ای که ممکن است مدتی کیفیت‌زندگی ما را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ باعث کوتاه‌تر شدن عمر ما شود یا حتی ادامه زندگی ما را به‌سرعت به‌خطر بیندازد. چنین شرایطی، ما را با مسائلی مواجه می‌کنند که پیش از آن شاید در زندگی ما مطرح نبودند؛ مسائلی که باید درباره آن‌ها فکر کنیم، در مورد بعضی از آن‌ها از دیگران کمک بگیریم و با بعضی از آن‌ها کنار بیاییم و آن‌ها را بپذیریم.
در ادامه مطالب شماره قبل، به برخی از این مسائل می‌پردازیم.
- احساسات شما
- احساساتی که ممکن است داشته باشید
افسردگی
افسردگی چیزی بیشتر از احساس غمگینی است. افسردگی بیماری‌ای است که می‌تواند هفته‌ها طول بکشد و بر خوردن، خوابیدن، نظافت، فعالیت‌های اجتماعی و کار شما اثر بگذارد. اگر شما یا یکی از نزدیکان‌تان دچار افسردگی شده‌اید، لازم است برای مشورت و بررسی بیشتر، به روانپزشک مراجعه کنید.
احساس تنهایی
تنهایی، احساسی شایع در بیماران است. احساس تنهایی، ممکن است به‌علت داشتن احساسی متفاوت از دیگران، نداشتن تماس اجتماعی زیاد با افراد یا بخاطر تغییراتی باشد که در ظاهر فرد به‌علت بیماری یا درمان پدید می‌آید.
بیشتر اوقات، اینکه به خانواده و دوستان‌تان بگویید چه احساسی دارید، به بهترشدن اوضاع، کمک می‌کند. هرچند گاهی‌اوقات، شما ممکن است احساس کنید که حتی افرادی که آن‌ها را دوست دارید، منظور شما را درک نمی‌کنند. اگر چنین احساسی پیدا کردید، این زمانی است که باید با یکی از اعضای تیم درمان خود (پزشک یا پرستارتان) یا یک روانپزشک صحبت کنید.
همچنین، می‌توانید به یک گروه حمایتی بپیوندید تا با افرادی که تجربه مشابهی (ابتلا به بیماری شما) را ازسرگذرانده‌اند، صحبت کنید.
ناامیدی
پذیرش اینکه زندگی و توانایی‌های شما تغییر کرده‌اند، می‌تواند دشوار و آزاردهنده باشد. این احساس، با «نامعلوم‌بودن آنچه اتفاق خواهد افتاد»، که باعث می‌شود برنامه‌ریزی برای آینده سخت شود، افزایش می‌یابد.
بلاتکلیفی و عدم‌قطعیت یکی از سخت‌ترین چیزهایی است که می‌توان با آن کنار آمد و می‌تواند باعث تنش زیادی شود اما روش‌های مختلفی برای زندگی‌کردن با چنین احساساتی وجود دارد. برای بسیاری افراد، اینکه قدم‌های کوچکی برای بدست آوردنِ دوبارۀ مقداری کنترل بر زندگی‌شان بردارند، کمک‌کننده است.
پذیرش مرگ
همه افراد نمی‌توانند تصور مُردن را بپذیرند. رسیدن به این مرحله، زمان می‌برد و می‌تواند شامل بحث‌های طولانی با خانواده، دوستان یا افراد حرفه‌ای که از شما مراقبت می‌کنند، باشد. شما همچنین ممکن است سیر هیجانی دشواری را طی کنید.
افرادی که وضعیتی را که در آن هستند، می‌پذیرند، اغلب احساس آرامش بیشتری دارند و بتدریج دارای افکار مثبت‌تری می‌شوند. پذیرش همچنین ممکن است باعث شود شما احساس کنید کنترل بیشتری روی وضعیتی که در آن هستید، دارید و به شما کمک می‌کند که زندگی فعال‌تر و کامل‌تری داشته باشید.
جستجوی معنا
طی مدت بیماری، ممکن است درباره زندگی و هدف از زندگی فکر کنید. این کار ممکن است باعث شود که تجربیات قبلی خود را در این زمینه و وقایع مهم زندگی و روابط‌تان با دیگران را به‌یاد آورید.
دوره‌کردن زندگی‌تان از ابتدا تاکنون، ممکن است کار‌هایی را نیز به‌یاد شما آورد که لازم بدانید هرچه زودتر و قبل از مرگ انجام شوند و نیز درگیری‌ها و اختلافاتی که مایلید آن‌ها را حل کنید.
فکرکردن در باره زندگی‌تان، می‌تواند منجر به احساس افسردگی، اضطراب و گناه در شما شود اما همچنین می‌تواند تجربه‌ای مثبت باشد که به شما این حس را بدهد که زندگی‌تان دستاوردهایی داشته است.
- دریافت حمایت
ممکن است فکر کنید که هیچ‌کاری در مورد احساسات ناراحت‌کننده‌ای که دارید، نمی‌توان کرد اما راه‌های زیادی برای کمک به شما جهت غلبه بر هیجانات مشکل‌ساز وجود دارد. اگر احساس می‌کنید برای هیچ‌کدام از آن راه‌ها، «اکنون» آماده نیستید، ارزش آن را دارد که وقتی احساس آمادگی کردید، آن‌ها را امتحان کنید.
صحبت‌کردن با خانواده و دوستان
صحبت‌کردن با کسی که شما به او اعتماد دارید و با او احساس راحتی می‌کنید (مانند یک عضو خانواده یا یک دوست)، شاید بهترین راه برای کنارآمدن با احساسات‌تان باشد. در عین حال، خوب است به این نکته توجه کنید که نزدیکان شما ممکن است واکنش‌های مختلفی به بیماری شما داشته باشند.
مراقبت از خود
خوردن غذای سالم و متعادل ممکن است به تقویت انرژی شما کمک کند. برای کاهش افسردگی به مواد و الکل پناه نبرید، آن‌ها می‌توانند احساس افسردگی شما را بدتر کنند. انجام فعالیت‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برید، نیز ممکن است به بالابردن خُلق و کاهش افسردگی شما کمک کنند.
اگر انجام کارها برای شما مشکل است، سعی کنید ناامید نشوید. داشتن احساسی بهتر، زمان می‌برد و بتدریج اتفاق می‌افتد. هدف‌های کوچکی را در نظر بگیرید و برای رسیدن به آن‌ها تلاش کنید. بعضی روزها، فقط بیرون‌رفتن از منزل، ممکن است یک موفقیت به حساب آید.
صحبت‌کردن با اعضاء تیم درمان
درباره احساسات و نگرانی‌هایتان با پزشک و پرستارتان صحبت کنید. در این مورد تردید نکنید. اگر لازم باشد، دکترتان شما را به کسانی که می‌توانند در این باره به شما کمک کنند، معرفی می‌کند. اگر دچار افسردگی باشید، ممکن است لازم باشد برایتان دارو هم تجویز شود.
حرف‌زدن با مشاور
برای خیلی از افراد، صحبت‌کردن با یک غریبه راحت‌تر است. روانپزشکان برای گوش‌کردن و کمک به شما در مورد احساسات‌تان تربیت شده‌اند.
پیوستن به گروه حمایتی
ممکن است احساس کنید تنها کسی که می‌تواند بفهمد به شما چه می‌گذرد، کسی است که خودش شرایط شما را تجربه کرده باشد. در ایران هم مانند بسیاری از کشورها، گروه‌های کوچکی از بیمارانِ بهبودیافته در بعضی از بیمارستان‌ها، در حال فعالیت هستند. صحبت‌کردن با آن‌ها، شنیدن تجارب آن‌ها، دریافت حمایت آن‌ها و شرکت در بعضی فعالیت‌ها، بسته به شرایط جسمی و روانی‌تان، می‌تواند به شما کمک کند.
اطلاع از تجارب دیگران
خواندن درباره افرادی که با بیماری‌شان انطباق پیدا کرده‌اند (خودشان را با بیماری‌شان وفق داده‌اند)، می‌تواند به شما کمک کند. این مطالب، ممکن است بصورت کتابِ چاپ‌شده باشند یا در بعضی سایت‌های «معتبر»، بصورت تکه‌هایی از سخنان بیماران یا خاطرات آن‌ها درباره بیماری‌شان یا حتی مراحلِ انتهاییِ زندگی‌شان، نقل شده باشند.
توجه داشته باشید روشی که بوسیله آن، فرد دیگری خودش را با بیماری‌اش وفق داده است، ممکن است لزوما برای شما کارآیی نداشته باشد. پس از خواندن این‌گونه مطالب، درباره اینکه «خود شما» باید چطور با افکار و احساسات‌تان کنار بیایید، فکر کنید. اگر روش شما هم موفقیت‌آمیز بود، شاید شما هم بخواهید آن تجربه را در اختیار دیگران بگذارید.
حمایت مذهبی و معنوی
بعضی افراد به این نتیجه می‌رسند که داشتن یک سیستم اعتقادی یا یک فلسفۀ زندگی، کار را برای کنارآمدن با احساسات‌شان آسان‌تر می‌کند. بعضی از مردم هم، وقتی مریض می‌شوند، سؤالاتی در مورد اعتقادات‌شان برایشان پیش می‌آید و از خودشان می‌پرسند زندگی چه معنایی دارد؟
اگر دچار سؤالات و مشکلات اعتقادی شدید، درباره آن با پزشک یا پرستارتان صحبت کنید. او ممکن است خودش شما را راهنمایی کند یا شما را به کس دیگری برای کمک‌گرفتن در مورد نیازهای مذهبی یا معنوی‌تان، معرفی کند.
* Living with a terminal illness- Support for you and those close to you. Marie Curie – Care and support through terminal illness, April 2015.
https://www.mariecurie.org.uk/help/support/publications/all/living-terminal-illness