دکتر کاظم زنده دل
دانشیار مرکز تحقیقات سرطان انستیتو کانسر ایران
14 آذر برابر با پنج دسامبر روز جهانی داوطلب تقریبا بدون هیچ بازتاب خبری در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی گذشت، در این میان چند دانشکده آموزش پزشکی را که این روز را به داوطلبان سلامت تبریک گفته‌اند، باید مستثنی کرد.
این در حالی است که کشور ما بیش از هر زمان دیگری به ترویج فعالیت‌های داوطلبانه نیاز دارد.
«بحران‌های اقتصادی و اجتماعی» و «گسترش فقر و حاشیه‌نشینی» دو شاخص هشدار دهنده‌اند که از هر نظر آینده جامعه و به‌ویژه سلامت خانواده‌ها و کودکان و اقشار آسیب پذیر را تهدید می‌کنند. حل این معضلات تنها از دولت بر نمی‌آید و نیازمند نهادهای مدنی و فعالیت‌های داوطلبانه است.
متأسفانه جامعه ما زیر فشار چالش‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، به‌ویژه طی دهه اخیر به گفته‌ی جامعه شناسان با کاهش سرمایه اجتماعی مواجه شده است. بازآفرینی سرمایه اجتماعی مستلزم ایجاد ارزش‌های اجتماعی و مشارکت دادن مردم در کارهای مربوط به جامعه محلی خود و حمایت از برنامه‌های ملی یاریگرایانه است. در این راستا تقویت کارهای داوطلبانه می‌تواند بسیار کارساز باشد. آموزش فعالیت‌های داوطلبانه، باید از مدارس ابتدایی آغاز شود. فعالیت‌هایی مانند سازمان پیشاهنگی به این منظور در بسیاری از کشورها معمول شده است.
پتانسیل فعالیت‌های داوطلبانه و مشارکت در حل کمبودها به‌صورت کمک مالی، همکاری، مشارکت و مسئولیت پذیری در کشور وجود دارد، اما برای سازماندهی جامعه و حل معضلات اساسی، باید جهت‌گیری درستی صورت گیرد. هر جا این جهت دادن به‌طور برنامه‌ریزی شده و هدفمند و با ابزار رسانه‌ای قدرتمند صورت گرفته، نتیجه فراتر از انتظار حاصل شده است، نمونه‌اش جلب مشارکت و کمک مالی برای بازسازی و گسترش فضای حرم ائمه معصومین در کربلا، نجف، سامرا و … همچنین مشارکت داوطلبانه و خودجوش مردم در حمایت از زلزله زدگان .
دولت از این تجربه می‌تواند در حل مشکلات عمده اقشار آسیب‌پذیر استفاده کند و با مشارکت نهادهای مدنی، طرح‌هایی را به اجرا در آورد.
بخش سلامت در این میان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. خوشبختانه وزارت بهداشت طرح داوطلبان سلامت را با عنوان “رابطان بهداشت” به اجرا در آورده است که هدف آن حل مشکلات بهداشتی حاشیه نشینان شهری و روستایی با اولویت جنوب تهران و حاشیه شهرهای تبریز، شیراز و اصفهان بوده است. که بررسی آن مجالی دیگر می‌طلبد.
نکته حائز اهمیت در کار داوطلبانه سازماندهی و تداوم آن است. اگر برای نمونه به مشارکت خودجوش مردم در حمایت از زلزله‌زدگان کرمانشاه توجه کنیم، می‌بینیم یکباره انرژی زیادی یکجا تخلیه شده، سیل ماشین‌ها موجب راه‌بندان شده و کمک‌ها به همه نیازمندان نرسیده و پس از چند روز این موج فروکش می‌کند.
اگر بحث خود را به حوزه سلامت و مأموریت شناخت و مهار سرطان در جامعه محدود کنیم به‌ضرورت نهادسازی در این زمینه تخصصی بیشتر پی می‌بریم. خیریه شمس نهادی است وابسته به انستیتو کانسر که ارتباط نزدیک با بیماران دارد، به واسطه فعالیت پیگیر در زمینه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی و حمایت از بیماران و تجارب بسیار موفق در کار داوطلبانه می‌تواند مطمئن‌ترین جا برای داوطلبان حمایت از بیماران مبتلا به سرطان باشد. دست داوطلبان را به گرمی می‌فشاریم.