دکتر آذین نحوی جو
دکتر کاظم زنده‌دل
سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ از داخلی‌ترین لایه‌های روده که همان مخاط است ایجاد می‌شود و معمولا از بخشی از روده که رشد کرده است و به آن پولیپ می‌گویند منشاء می‌گیرد. اغلب پولیپ‌ها خوش خیم هستند. اما برخی از آن‌ها در طول زمان تبدیل به نوع بدخیم می‌شوند.
بروز سرطان کولون در ایران
سالانه حدود 10 هزار نفر به سرطان روده بزرگ مبتلا می‌شوند و و چهار هزار نفر به دلیل این سرطان فوت می‌کنند. این سرطان چهارمین سرطان شایع در ایران بعداز سرطان پستان، معده و ریه است. مرگ و میر این سرطان در رتبه پنج قرار گرفته است(شکل1).
شکل1
علائم سرطان روده
ممکن است در مراحل اولیه سرطان روده هیچ علامتی وجود نداشته باشد.
علائمی که افراد تجربه می‌کنند به شرح زیر است:
مشاهده خون روی مدفوع یا دستمال توالت
تغییر در اجابت مزاج به‌صورت اسهال یا یبوست
تغییر در حرکات روده و شکل مدفوع مانند مدفوع باریک و یا وجود موکوس در مدفوع
احساس نفخ در شکم
احساس تخلیه نشدن کامل مدفوع
کاهش وزن بدون دلیل
ضعف و خستگی
درد مقعدی
احساس وجود توده در راست‌روده و یا مقعد
درد و یا تورم شکمی
کم‌خونی
به یاد داشته باشید وجود این علائم حتماً دلیل بر سرطان نیست. برخی بیماری‌ها نظیر هموروئید، شقاق هم می‌توانند این علائم را ایجاد کنند.
عوامل خطر
شکل2
پیشگیری اولیه
در پیشگیری اولیه به‌دنبال آن هستیم تا با سبک زندگی سالم احتمال خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهیم(شکل3).
شکل3
غربالگری
غربالگری سرطان روده شامل آزمایش خون مخفی و کولونوسکوپی است که در افراد بالای 50 سال انجام می‌شود. آزمایش‌ها و اقدام‌هایی است که در افراد بدون علامت انجام می‌شود. آزمون خون مخفی در مدفوع که به آن FOBT می‌گویند به‌دنبال رگه‌های خونی در مدفوع است که می‌تواند علامتی از وجود پولیپ، سرطان و یا…. باشد. آزمون خون مخفی به دو صورت تست گایاک (gFOBT)و تست کمی (FIT) انجام می‌شود. یک آزمایش مثبت خون مخفی نشانه سرطان نیست اما بر اساس آن پزشک توصیه به کولونوسکپی می‌کند. هر فرد بالای 50 باید هر دو سال یک‌بار آزمایش خون مخفی در مدفوع انجام دهد. یافتن سرطان روده در مراحل اولیه شانس زنده ماندن در صورت ابتلا به سرطان را بیشتر می‌کند.
آزمایش‌های تشخیصی
کولونوسکپی
کولونوسکپی طول روده بزرگ را بررسی می‌کند و در صورتی که پولیپ یا توده سرطانی وجود داشته باشد به‌طور مستقیم دیده می‌شود. برای انجام کولونوسکپی از روز قبل باید آمادگی‌های لازم صورت گیرد تا سراسر روده برای دیده شدن آماده شود. کولونوسکپی معمولاً 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد.
کولونوسکپی عوارض زیادی ندارد اما امکان دارد اختلال در خون‌رسانی ناشی از آسیب به روده‌ها به‌طور نادر ایجاد شود.
سیگموئیدوسکپی
این آزمون شبیه کولونوسکپی است اما تنها بخش‌های تحتانی روده بزرگ دیده می‌شود.
سایر آزمون‌ها
اگر کولونوسکپی و یا سیگموئیدوسکپی نشان‌دهنده سرطان روده باشد، بایستی تست‌های دیگری نظیر CEA انجام شود. این آزمون از طریق نمونه‌برداری از خون است.
سی تی اسکن
معمولاً از اسکن برای مشخص شدن گسترش تومور استفاده می‌شود. 5-10 دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد و هیچ‌گونه دردی ندارد.
ام آر آی MRI
از این روش تشخیصی فقط برای بیماران سرطان راست‌روده (رکتوم) انجام می‌شود. این روش برای تعیین مرحله بیماری قبل از رادیوتراپی انجام می‌شود.
انواع روش‌های درمان سرطان روده بزرگ
جراحی
شایع‌ترین درمان جراحی است و تومور بدخیم و گره‌های لنفاوی درگیر برداشته می‌شوند. روده‌ها معمولاً به هم وصل می‌شوند. اما گاهی رکتوم به‌طور کامل برداشته می‌شود و به‌همین دلیل بخشی از روده از شکم بیرون گذاشته می‌شود که به‌صورت یک مدخل است و به آن یک کیسه متصل می‌شود تا مدفوع از آن خارج شود و به آن استوما می‌گویند. استوما می‌تواند به‌طور موقت باشد یعنی تا زمانی که روده‌ها ترمیم یابند و پس از آن چند ماه بعد برای بیمار یک عمل جراحی دیگر انجام می‌شود. در مراحل اولیه جراحی می‌تواند به‌طور موفق تومور را بردارد.
شیمی‌درمانی
منظور از شیمی درمانی استفاده از دارو برای تخریب سلول‌های سرطانی است. اگر قبل از جراحی انجام شود برای کوچک کردن تومور است.
درمان هدفمند Targeted therapy
نوعی درمان دارویی همانند شیمی‌درمانی است که فقط تنها سلول‌های سرطانی را مورد حمله قرار می‌دهد و عوارض کمتری دارد. در این روش پروتئین‌ها و ژن‌های خاصی مورد هدف قرار می‌گیرند و از طریق آن باعث توقف رشد تومور و یا انتشار آن می‌شوند. در حال حاضر این داروها در سرطان کولون محدود به بیمارانی است که در مرحله پیشرفته بیماری(مرحله چهار) قرار گرفته‌اند و شیمی‌درمانی در آن‌ها به‌تنهایی تأثیری ندارد.
رادیوتراپی
رادیوتراپی با استفاده از اشعه X با انرژی بالا باعث تخریب سلول‌های سرطانی می‌شود و از تکثیر این سلول‌ها جلوگیری می‌کند. شیمی‌درمانی و رادیوتراپی بعد از جراحی نیز استفاده می‌شود تا احتمال عود تومور را کاهش دهند. این نوع درمان که به آن ادجوانت گفته می‌شود، بیشتر در سرطان کولون انجام می‌شود (شکل4).
رادیوتراپی ممکن است برای کوچک کردن تومور قبل از جراحی استفاده شود که به آن درمان نئو ادجوانت گفته می‌شود. این درمان مخصوص سرطان رکتوم است (شکل 5).
تخریب تومور به روش Ablation
در این روش بدون آنکه تومور برداشته شود از طریق امواج رادیویی و یا حرارت تومور را تخریب می‌کنند.