فاطمه تورنگ
دانشجوی دکترای سیاستگذاری تغذیه
آیا استفاده از ظروف پلاستیکی سلامت ما را به خطر می‌اندازد؟
امروزه استفاده از ظروف پلاستیکی بسیار رایج شده است. بسیاری از این ظروف یک‌بار‌مصرف هستند و به دلیل راحت شدن از شستشوی ظروف، مورد‌توجه افراد قرار‌گرفته‌اند. همچنین برای ارسال غذا و برای پخش غذای نذری بسیار مورد‌علاقه هستند چون نیازی به برگرداندن این ظروف نیست. البته همه ما می‌دانیم که استفاده از ظروف پلاستیکی باعث آسیب به طبیعت می‌شود زیرا این مواد به‌سادگی به طبیعت بر‌نمی‌گردند. بنابراین، کاهش مصرف آن‌ها به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند و بهتر است به‌طورکلی ظروف یک‌بار‌مصرف کمتری استفاده کنیم و اگر نیاز به مصرف آن‌ها باشد از ظروف کاغذی استفاده کنیم.
واقعیت این است که ما هنوز از مضرات پلاستیک‌ها به‌خوبی مطلع نیستیم. برخی دانشمندان معتقدند که استفاده از این ظروف باعث اختلالات هورمونی و متابولیسمی متعددی در بدن می‌شود که می‌تواند منجر به چاقی، اختلال رشد کودکان، سرطان و بسیاری از بیماری‌های دیگر شود. ممکن است مواد موجود در آن‌ها بخصوص در حرارت‌های بالا وارد غذاها شده و از این طریق وارد بدن ما شوند. به‌هرحال تمام این نظرات هنوز در حد فرضیه هستند و به‌طور کامل به اثبات نرسیده‌اند.
اکثر دانشمندان معتقدند که استفاده از ظروف و بسته‌بندی پلاستیکی در محیط سرد یخچال و فریزر خطری برای سلامتی ما ندارد. به نظر می‌رسد که رعایت نکاتی که در ادامه می‌آید می‌تواند موجب به حداقل رساندن آسیب‌های احتمالی ناشی از مصرف ظروف پلاستیکی شود:
به علامت‌های روی ظروف پلاستیکی توجه کنید
بر روی همه ظروف پلاستیکی استاندارد، علامتی شبیه مثلث وجود دارد که در آن عددی از یک تا هفت ذکر‌شده است. برای مواد غذایی از ظروفی که با اعداد سه یا هفت مشخص‌شده‌اند، استفاده نکنید. پلاستیک‌هایی با عدد هفت از پلی کربنات(PC) ساخته‌شده‌اند و عدد سه نشانه پلی‌وینیل‌کلراید (PVC) است که هر دو برای نگهداری و سرو غذا نامناسب‌اند.
بر روی ظرف به دنبال علامت BPA free باشید که به معنی عاری از بیس فنول است. این ماده احتمالاً به غدد درون‌ریز انسان، به‌ویژه غده تیروئید آسیب می‌رساند و حتی ممکن است موجب چاقی شود. چون کودکان در برابر مواد مضر حساس‌تر‌ند و در دوره تکامل رشد جسمی و مغزی قرار دارند، بهتر است وسواس بیشتری در مورد آنان داشته باشیم. اگرچه بهتر است که برای کودکان از ظروف پلاستیکی استفاده نشود، اما معمولاً به خاطر نگرانی از شکستن ظروف، بسیاری از مهدکودک‌ها و حتی والدین، ترجیح می‌دهند که از ظروف پلاستیکی استفاده کنند. بنابراین روی ظروف غذای کودکان، شیشه شیر کودک و حتی اسباب‌بازی‌های کودکان به دنبال این علامت باشید.
بر روی ظروف پلاستیکی، به علامت PS یا PP دقت کنید. علامت PS یعنی ظرف از پلی‌استیرن تشکیل‌شده است و بنابراین نباید گرما ببیند. پس این ظرف‌ها برای چای، حلیم، آش و … مناسب نیستند. اما ظروف PP از پلی‌پروپیلن تشکیل‌شده‌اند که مقاومت بیشتری به گرما دارند.
دقت کنید که ظروف پلاستیکی رنگی معمولاً از مواد با‌کیفیت پایین‌تر و یا بازیافتی هستند. همچنین اثر این رنگ‌ها بر سلامتی ما مشخص نیست.
چربی، اسید و حرارت باعث تسریع در آزادسازی مواد سمی می‌شود، بنابراین غذاهای چرب و داغ را در این ظروف نریزید . همچنین بهتر است این ظروف را در ماکروویو یا ماشین ظرف‌شویی نگذارید. اگر اصرار بر استفاده ظروف پلاستیکی در ماکروویو و یا ماشین ظرف‌شویی دارید، حداقل از انواعی که قید‌شده مخصوص ماکروویو هستند، استفاده کنید. برای شستشوی ظروف پلاستیکی باید از اسفنج نرم و شوینده ملایم مثل مایع ظرف‌شویی استفاده کنید زیرا اگر سطح این ظروف آسیب ببیند، ممکن است مواد مضری آزاد شوند. بهعلاوه، از روکش سلفون یا درپوش‌های پلاستیکی برای گرم کردن غذا در ماکروویو استفاده نکنید.
به نظر می‌رسد که نگهداری غذا در کیسه‌های فریزر بیخطر باشد. البته مراقب باشید که مواد غذایی که در کیسه فریزر می‌ریزید، گرم نباشد. به‌عنوان‌مثال مایع ماکارانی، سبزی‌های پخته و… را کاملاً سرد کرده و بعد در کیسه پلاستیکی بریزید.
بهتر است برای غذای نذری یا تعارفی از ظروف گیاهی یا کاغذی استفاده شود. اگر در ظرف پلاستیکی برای شما غذا آوردند، سریعاً آن‌را به ظرف دیگری منتقل کنید و بخصوص هنگام گرم کردن غذا، هرگز در این ظروف نباشند. اگرچه استفاده از ظروف گیاهی یا کاغذی یک‌بار‌مصرف برای سلامتی ما مضر نیست، اما بهتر است، استفاده آن‌ها را هم به حداقل برسانیم چون موجب آسیب به طبیعت می‌شود.
- فقط یک بار!
امروزه آب و بیشتر نوشیدنی‌ها در بطری‌های پلاستیکی به فروش می‌رسند. دقت کنید که این ظروف برای «یک بار» استفاده مناسب هستند. بنابراین نباید از این ظروف مجدداً استفاده کنیم. پس از تمام شدن محتوای این ظروف، آن‌ها را به‌طور کامل فشرده کرده و در سطل زباله بازیافتی قرار دهید تا مجدداً قابل‌استفاده نباشد. براین اساس استفاده مجدد آن‌ها به‌عنوان ظرف آب بخصوص برای بچه‌ها توصیه نمی‌شود.
- دور از گرما و آفتاب
نکته دیگر در مورد بطری‌های پلاستیکی، قرار گرفتن آن‌ها در معرض نورآفتاب یا در هوای خیلی گرم است. این مسئله ممکن است موجب آزاد شدن مواد سمی به نوشیدنی شود.
- نه برای ترشی و مواد اسیدی
هرگز مواد اسیدی مثل سرکه، آب‌لیمو، آب‌غوره و … را در ظروف پلاستیکی نگهداری نکنید و از خریداری هرگونه ماده اسیدی مثل ترشیجات نگهداری شده در ظروف پلاستیکی خودداری کنید.
- شیشه شیر شیشه‌ای، نه پلاستیکی
بهتر است کودکان از شیر مادر تغذیه شوند و بعد از شش‌ماهگی، آب و سایر نوشیدنی‌ها در لیوان به کودک داده شود. اما اگر از شیشه شیر برای تغذیه کودک استفاده می‌کنید، نوع شیشه‌ای را انتخاب کنید. در صورت استفاده از شیشه شیر پلاستیکی، هرگز آن‌را در ماکروویو قرار ندهید و از ریختن مایعات داغ در آن خودداری کنید.