مهران آماده رستمی
دکتر آذین نحوی جو
دکتر بیتا کلاغچی
ریه‌ها اندام‌های مخروطی شکلی هستند، شامل مجراهای هوایی بزرگ به نام برونش و راه‌های هوایی کوچک به نام برونشیول‌ها است. ریه‌ها در قفسه سینه و بر روی دیافراگم قرار دارند.
سرطان ریه رشد غیرقابل کنترل سلول‌های غیرطبیعی در یک یا هر دو ریه است که عملکرد سلول‌های طبیعی را انجام نمی‌دهند. توده سرطانی ریه علاوه بر این‌که می‌تواند به‌عنوان محل اولیه سرطان باشد، از‌جمله اعضای بدن است که سلول‌های سرطانی دیگر اندام‌های بدن نیز می‌توانند در آن پخش شوند و متاستاز دهند.
سرطان ریه در ایران
سرطان ریه اولین سرطان شایع در جهان است. سرطان ریه به‌عنوان چهارمین سرطان شایع در ایران، مرگ‌ومیر 
بسیار بالایی دارد. به‌طور متوسط در ایران 6695 بیمار مبتلا به سرطان ریه تشخیص داده می‌شوند و میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه 6124 مورد در سال است. با توجه به آنکه مصرف سیگار در مناطق شمال غرب کشور و مصرف قلیان در مناطق جنوبی کشور بالاست، سرطان ریه در مردان و زنانی که در این مناطق زندگی می‌کنند، شیوع بالایی دارد.
انواع سرطان ریه
سرطان ریه اولیه انواع مختلفی دارد که بر اساس شکل ظاهری آن‌ها در زیر میکروسکوپ نام‌گذاری می‌شوند و به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
1)سرطان ریه با سلول‌های غیر کوچک که بیش از 80 درصد از انواع سرطان ریه را شامل می‌شود.
2)سرطان ریه با سلول‌های کوچک که حدود 15 تا 20 درصد از انواع سرطان ریه را تشکیل می‌دهند. معمولاً شروع این نوع سرطان بیشتر در قسمت وسط ریه اتفاق می‌افتد و گسترش آن از نوع اول بیشتر است.
علائم سرطان ریه:
1) سرفه، به‌خصوص اگر مداوم و شدید باشد.
2) درد در قفسه سینه، شانه و یا پشت سر که ناشی از سرفه باشد.
3) تغییر رنگ یا حجم خلط
4) تنگی نفس
5) تغییر در صدا و خشونت صدا
6) ایجاد صدای خس‌خس با هر تنفس (دم و بازدم)
7) مشکلات ریوی عود کننده مثل برونشیت و پنومونی(ذات‌الریه)
8) سرفه همراه با خلط و مخاط، به‌خصوص اگر به همراه خون باشد.
فرد ممکن است علائمی از قبیل خستگی مفرط، کاهش وزن، خس‌خس سینه، مشکل بلعیدن و درد شکمی یا مفصلی نیز داشته باشد. علائم سرطان ریه می‌تواند مبهم باشد و این بیماری اغلب زمانی کشف می‌شود که به مراحل پیشرفته بیماری رسیده باشد.
عوامل خطر
پیشگیری از سرطان ریه
در پیشگیری اولیه به‌دنبال آن هستیم تا با شیوه درست زندگی کردن احتمال خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهیم. از آنجا که مهم‌ترین عامل ابتلا به سرطان ریه استعمال دخانیات به روش‌های مختلف نظیر سیگار و قلیان است کنترل استعمال سیگار و قلیان مهم‌ترین اقدامی است که باید صورت گیرد. در بحث غربالگری و پیشگیری ثانویه، تاکنون روش اثبات‌شده‌ای برای غربالگری سرطان ریه در کشورهای در حال توسعه توصیه نشده است.
روش‌های تشخیصی سرطان ریه
پزشکان با استفاده از شرح‌حال دقیق، معاینه فیزیکی، تصویربرداری و تست‌های آزمایشگاهی، سرطان ریه را تشخیص می‌دهند. برای بررسی علائم غیرطبیعی، پزشک ممکن است چندین آزمایش تصویربرداری ترتیب دهد.
در صورتی که فرد با انجام یک آزمایش تشخیصی نظیر (CT، MRI یا (PET scan مشکوک شناخته‌شده باشد، یک قطعه کوچک از بافت ریه در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد تا سلول‌های سرطانی را جستجو و شناسایی کند که به آن بیوپسی گفته می‌شود.
تصویربرداری از قفسه سینه با اشعه ایکس
یک آزمایش بدون درد است و می‌تواند تومورهای یک سانتیمتر یا بزرگ‌تر را نشان دهد. تومورهای کوچک ممکن است روی تصاویر اشعه ایکس نشان داده نشوند یا ممکن است توسط دیگر اندام‌های داخل حفره قفسه سینه پنهان شوند، بنابراین پس از تصویربرداری با اشعه ایکس، ممکن است نیاز به آزمون‌های دقیق‌تر باشد.
سی‌تی‌اسکن
سی‌تی‌اسکن از پرتوهای اشعهX استفاده می‌کند تا تصاویر از مقاطع مختلف بدن را نشان دهد این آزمایش می‌تواند تومورهای کوچک‌تر را تشخیص دهد و اطلاعات دقیقی در مورد تومور، گره‌های لنفاوی در قفسه سینه و سایر ارگان‌ها را فراهم کند.
اسکن PET
اسکن PET روشی تصویربرداری است. پس از آنکه تشخیص سرطان ریه قطعی شد با کمک این روش مرحله بیماری تشخیص داده می‌شود.
سیتولوژی خلط
در آزمایش سیتولوژی خلط، نمونه‌ای از مخاط ریه را گرفته و بر روی آن بررسی‌های سلول‌شناسی صورت می‌گیرد. برای جمع‌آوری یک نمونه خلط، از فرد خواسته می‌شود که عمیق و محکم به درون یک ظرف سرفه کند. سلول‌های جمع‌آوری‌شده به این صورت، در آزمایشگاه در زیر میکروسکوپ به‌منظور کشف سلول‌های غیرطبیعی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بیوپسی ریه
توسط برونکوسکوپ(ابزاری نازک، روشن، لوله مانند که به‌وسیله تراشه و از راه نای وارد ریه شود) قطعه‌ای کوچک از بافت ریه به‌عنوان نمونه گرفته می‌شود. این قطعه در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. در روش دیگر ابتدا جراح قسمتی از فضای بین دنده‌ای را شکافته و سپس با فرستادن دوربین به درون قفسه سینه و به‌وسیله یک سوزن مخصوص، نمونه را به‌منظور بررسی‌های آزمایشگاهی جدا می‌کند.
روش‌های درمانی سرطان ریه
روش‌های درمانی به ترتیب عبارت‌اند از:جراحی، رادیودرمانی، شیمی‌درمانی، درمان هدفمند(targeted therapy)، ایمونوتراپی و درمان‌های تسکینی.
جراحی
در جراحی، تومور بدخیم و گره‌های لنفاوی درگیر برداشته می‌شوند تا خطر انتشار تومور کاهش یابد. درجات مختلفی از این نوع جراحی وجود دارد که بر اساس میزان پیشرفت سرطان انتخاب می‌شود. ممکن است در جراحی کل ریه یا تعدادی از لوب‌های ریه و یا بخشی از یک لوب ریه برداشته شود.
رادیوتراپی
رادیوتراپی سرطان ریه، با استفاده از اشعه X با قدرت و انرژی بالا به‌منظور کشتن سلول‌های سرطانی یا توقف رشد بیشتر آن‌ها انجام می‌شود. اشعه به سمت تومور سرطانی ریه هدایت می‌شود و سلول‌های سرطانی را تنها در آن منطقه از ریه می‌کشد. قبل از جراحی از این روش برای کوچک کردن تومور و بعد از جراحی برای کشتن هر سلول سرطانی باقی‌مانده در ریه استفاده می‌شود. همچنین از این روش نیز در کاهش نشانه‌ها و علائم ناشی از سرطان (مثل درد، خون‌ریزی و انسداد مجاری هوایی) استفاده می‌شود.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی روشی درمانی است که از داروها برای جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش یا سلول‌های سرطانی را می‌کُشد یا از تقسیم شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند. دریافت شیمی‌درمانی قبل از رادیوتراپی و یا جراحی ممکن است در کوچک‌سازی اندازه تومور در حدی که در جراحی، راحت‌تر برداشته شود، کمک کند. به این روش نئوادجوانت گفته می‌شود.
درمان هدفمند
یکی از پیشرفت‌های پزشکی سرطان ریه، معرفی درمان‌های هدفمند است. درمان‌های هدفمند به‌طور خاص برای حمله به سلول‌های سرطانی با اتصال به اهداف و یا مسدود کردن آن‌ها روی سطوح این سلول‌ها طراحی شده‌اند. در این روش سلول‌هایی که جهش خاصی پیدا کرده‌اند توسط این داروها هدف‌گیری می‌شوند. این روش بسیار گران قیمت است.
ایمونوتراپی
دسته‌ای از داروها هستند که باعث تحریک سیستم ایمنی بدن فرد شده و بدن را برای مقابله با تومور آماده می‌کنند. ایمونوتراپی معمولاً بر روی سرطان ریه با سلول‌های غیر کوچک تأثیر دارد.
درمان‌های تسکینی
در صورتی که بیماری فرد در مراحل پیشرفته باشد ممکن است نیاز به درمان تسکینی داشته باشد. در این صورت پزشک به‌دنبال درمان قطعی بیماری نیست و فقط می‌خواهد از شدت علائم بکاهد تا کیفیت زندگی فرد بالا رود.
بهبودی
تومورهای بدخیم اگر درمان نشوند می‌توانند به سایر نقاط بدن پخش شوند. شانس سلامتی کامل، به مرحله سرطان در زمان تشخیص و درمان بستگی دارد هر چه مرحله بیماری پایین‌تر باشد احتمال بهبودی بیشتر خواهد بود.